gerontisart

«ΜΙΝΩΙΤΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ» από τον Παπαδιόκαμπο

Της Χρύσας Σοφιανού – Δρακάκη Αρχαιολόγου της ΚΔ΄ Ε.Π.Κ.Α.

Στον Παπαδιόκαμπο Σητείας κατά την Εποχή του Χαλκού υπήρχε ένας μεγάλος παραθαλάσσιος οικισμός, ίσως πόλη, έκτασης περίπου 8 εκταρίων. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 2004 από την ΚΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και τα τελευταία χρόνια γίνονται με την γενναιόδωρη υποστήριξη του Ινστιτούτου του Προϊστορικού Αιγαίου (INSTAP) που εδρεύει στην Παχειά Άμμο. Στην ιδιοκτησία Ν.Αντωνιδάκη ανασκάφτηκε μια διώροφη κατοικία με δέκα δωμάτια, αυλή και πιθανόν κήπο της Υστερομινωικής περιόδου. Επίσης σε ιδιοκτησία της οικογένειας Εμμ. Μαχαιράκη –την οποία οφείλω να ευχαριστήσω για την κατανόηση και την ευγένειά της- αποκαλύφθηκε ένα δωμάτιο με εστία. Κάτω από το πάτωμα μέσα στο έδαφος ήταν τοποθετημένα δυο πιθάρια από τα οποία προεξείχαν μόνο τα στόμια.

           Ο σκοπός της ανασκαφής στον Παπαδιόκαμπο είναι φυσικά η αποκάλυψη των αρχαίων κτισμάτων και των αντικειμένων. Ένας από τους βασικούς στόχους της ανασκαφικής έρευνας είναι η περισυλλογή και η ανάλυση οργανικών υπολειμμάτων που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον τρόπο ζωής των κατοίκων, τις ασχολίες τους, τη διατροφή τους κ.α. Για το λόγο αυτό συγκεντρώθηκαν δείγματα από το χώμα των αρχαιολογικών στρωμάτων και από το εσωτερικό των αγγείων. Με τη μέθοδο της επίπλευσης, το γνωστό νεροκόσκινο στην αρχαιολογική ορολογία, απομονώθηκαν απανθρακωμένα φυτικά υπολείμματα τα οποία μελετήθηκαν από την βοτανολόγο Ε. Μαργαρίτη ενώ τα δείγματα από το εσωτερικό των αγγείων δόθηκαν για ανάλυση στο Κέντρο Ερευνών του Μουσείου Κρητικής Εθνολογίας στους Βόρους.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Βρέθηκαν πυρήνες ελιάς, σπόροι σταφυλιού, σύκου, αμύγδαλου και φακής. Η ανάλυση μας βοήθησε να κατανοήσουμε τη χρήση των δωματίων. Το δωμάτιο όπου είχε βρεθεί πέρυσι ένα μεγάλο λίθινο γουδί ήταν η αποθήκη και το εργαστήριο του σπιτιού. Εκεί γινόταν το σπάσιμο των ελιών και η πρώτη επεξεργασία για την παραγωγή του λαδιού. Λίγο πιο πέρα στον ίδιο χώρο γινόταν το πάτημα των σταφυλιών σε μια από τις πήλινες λεκάνες που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή. Δεν υπήρχε πατητήρι, σαν αυτό της Ζάκρου που εκτίθεται στο Μουσείο Σητείας, γιατί μάλλον η ποσότητα ήταν μικρή και προοριζόταν για τις ανάγκες του σπιτιού. Το λάδι και το κρασί αποθηκεύονταν στα αγγεία που βρέθηκαν σπασμένα εκεί. Στα δυο πιθάρια από την ιδιοκτ. Μαχαιράκη φαίνεται πως διατηρούσαν το μούστο μέχρι να γίνει κρασί γιατί περιείχαν σπόρους σταφυλιού και διαφόρων αρωματικών φυτών. Τα πιθάρια ήταν τοποθετημένα κάτω από το έδαφος γιατί ο μούστος χρειάζεται δροσιά ενώ τα αρωματικά προσθέτονταν για να είναι πιο εύοσμο και γευστικό το κρασί.

           Ό,τι απέμενε από την επεξεργασία της ελιάς οι Μινωίτες δεν το πετούσαν αλλά το χρησιμοποιούσαν σαν καύσιμη ύλη. Μεγάλες ποσότητες από πυρήνες ελιάς βρέθηκαν στις εστίες του σπιτιού. Οι πυρήνες καίγονται αργά και δημιουργούν λιγότερο καπνό από το ξύλο, έτσι ήταν η ιδανική καύσιμη ύλη για το μαγείρεμα στο εσωτερικό και μάλιστα στο ισόγειο του διώροφου σπιτιού που δεν είχε έξοδο για τον καπνό.

Εξίσου εντυπωσιακά ήταν και τα αποτελέσματα από τη μελέτη της πανίδας που έγινε από την ζωολόγο Δ.Μυλωνά. Οι κάτοικοι του μεγάλου σπιτιού κατανάλωναν κρέας κατσικιού, προβάτου και γουρουνιού, η αγαπημένη τους όμως τροφή ήταν τα θαλασσινά. Περισσότερα από 50 κιλά όστρεα πεταλίδων, θαλασσινών σαλιγκαριών και καβουριών περισυλλέχθηκαν από διάφορα σημεία της κατοικίας, πολλά από αυτά θα ήταν σκουπίδια, υπολείμματα προηγούμενων γευμάτων.

Πάντως την ώρα της καταστροφής ετοιμαζόταν γεύμα με θαλασσινά. Στη γωνιά ενός δωματίου βρήκαμε 2 κιλά σαλιγκάρια «φρέσκα» γιατί ήταν τα μόνα που βρέθηκαν άσπαστα. Υποθέτουμε πως κάποιος του σπιτιού τα μάζεψε από τη θάλασσα, ίσως μέσα σε ένα καλάθι που δεν σώθηκε και τα απίθωσε στη γωνιά. Πάνω στην εστία ενός δωματίου ήταν μια τριποδική χύτρα γεμάτη με πεταλίδες, σπασμένα σαλιγκάρια, καβούρια και καραβίδα ενώ στην αυλή του σπιτιού υπήρχε έτοιμη μια πιατέλα με πεταλίδες. Αυτές θα τρώγονταν ωμές γιατί δίπλα στην πιατέλα ήταν ένα χάλκινο μαχαίρι με το οποίο θα τις έβγαζαν από το όστρεό τους.

Σε ένα μικρό χώρο δίπλα στην αυλή και κοντά στην είσοδο του σπιτιού βρέθηκε ολόκληρος ο σκελετός ενός σκύλου καταπλακωμένος από πέτρες.

Αυτή η κατάσταση επικρατούσε στο μινωικό σπίτι των γεωργών και των ψαράδων στον Παπαδιόκαμπο λίγο πριν την καταστροφή. Η τελευταία αυτή εικόνα δείχνει πως η αιτία της καταστροφής ήταν ξαφνική και πολύ ισχυρή και πιθανότατα είχε σχέση με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης με την οποία συμπίπτει χρονολογικά.

           Στα ανατολικά του μινωικού οικισμού εντοπίσαμε ένα παχύ στρώμα τέφρας που σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Χαβάης Floyd McCoy o οποίος ερευνά τις συνέπειες της έκρηξης στη λεκάνη της Μεσογείου, πρόκειται για ηφαιστειακό υλικό που προήλθε από το ηφαίστειο της Σαντορίνης κατά την Υστερομινωική Ι περίοδο. Τo εύρημα είναι σπάνιο και πολύ σημαντικό για πολλούς λόγους. Η αρχαιολογική έρευνα στον Παπαδιόκαμπο βρίσκεται σε εξέλιξη και το επιστημονικό ενδιαφέρον είναι μεγάλο. Ήδη τα αποτελέσματα των ανασκαφών έχουν ανακοινωθεί σε συνέδρια και αρχαιολογικά περιοδικά. 

Πανσέληνος στον Παπαδιόκαμπο